Ο ποιοτικός έλεγχος αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες προστασίας του κύρους και της αξιοπιστίας του θεσμού των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών και κατ’ επέκταση της διασφάλισης του δημόσιου συμφέροντος. Η διενέργειά του από ανεξάρτητες αρχές για την αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων έχει πλέον υιοθετηθεί ευρέως βάσει της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2014/56/ΕΕ και του Κανονισμού 2014/537/ΕΕ. Στόχος του ποιοτικού ελέγχου είναι να αξιολογηθεί:

1. η δυνατότητα του εσωτερικού συστήματος ποιοτικού ελέγχου του ελεγχόμενου φορέα να διασφαλίζει ευλόγως τη συμμόρφωσή του με τα επαγγελματικά πρότυπα και το νομικό πλαίσιο,
2. η λήψη ή μη επαρκών και κατάλληλων με τις περιστάσεις ελεγκτικών τεκμήριων από τον ελεγκτή για τη στήριξη των εκθέσεων ελέγχου και της απόκτησης ή μη εύλογης διασφάλισης για τη μη ύπαρξη ουσιώδους σφάλματος ή παράλειψης που οφείλεται σε απάτη ή λάθος.

Ο ποιοτικός έλεγχος συνεισφέρει παγκοσμίως με ουσιαστικό, συστηματικό και μεθοδικό τρόπο στη διατήρηση του κύρους και της αξιοπιστίας του θεσμού των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών συμβάλλοντας παράλληλα στην βελτίωση των εσωτερικών συστημάτων ποιοτικού ελέγχου των ελεγχόμενων φορέων και στη διασφάλιση παροχής ελεγκτικών υπηρεσιών υψηλής ποιότητας. (https://pcaobus.org/oversight/inspections, https://www.icaew.com/regulation/quality-assurance-monitoring, https://www.accaglobal.com/ca/en/about-us/regulation/quality-assurance.html).

Αρμόδιο όργανο για την εποπτεία του συστήματος ποιοτικού ελέγχου των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών και των ελεγκτικών εταιρειών στην Ελλάδα είναι η Ε.Λ.Τ.Ε. Η διοικητική μέριμνα για την εκτέλεση του ποιοτικού ελέγχου έχει ανατεθεί στο Συμβούλιο Ποιοτικού Ελέγχου (Σ.Π.Ε.) της Ε.Λ.Τ.Ε. (άρθρο 5 Ν.3148/2003).
Περιεχόμενο των ποιοτικών ελέγχων δύναται να αποτελούν σύμφωνα με την Κανονιστική Πράξη της Ε.Λ.Τ.Ε. (Άρθρο 2 της Κανονιστικής Πράξης 155/4/19.10.2018, ΦΕΚ Β’ 5241/23.11.2018):

1. Η αξιολόγηση του σχεδιασμού του εσωτερικού συστήματος διασφάλισης της ποιότητας ελέγχου που υποχρεούται να διατηρεί ο ελεγχόμενος φορέας, σύμφωνα με το άρθρο 26 παρ. 1 του ν.4449/2017, και το Διεθνές Πρότυπο Δικλίδων Ποιότητας (ΔΠΔΠ Νο1) καθώς και ο έλεγχος της αποτελεσματικής τήρησης αυτού.
2. Η αξιολόγηση των ελεγκτικών εργασιών επί των υποχρεωτικών ελέγχων (ατομικών και ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων) που αναλαμβάνει ο ελεγχόμενος φορέας, σύμφωνα με τα ισχύοντα πρότυπα ελέγχου και την κείμενη νομοθεσία.
3. Η αξιολόγηση της επάρκειας των μέτρων και διαδικασιών που έχουν υιοθετήσει οι Ορκωτοί Ελεγκτές Λογιστές και οι ελεγκτικές εταιρείες του άρθρου 2 παρ. 3 του ν. 4449/2017 σχετικά με την πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας (ν. 4557/2018).

Τα κριτήρια επιλογής των προς έλεγχο φορέων και των ελεγκτικών φακέλων καθορίζονται από την Ε.Λ.Τ.Ε. (Άρθρο 2 της Κανονιστικής Πράξης 155/4/19.10.2018, ΦΕΚ Β’ 5241/23.11.2018).

Η Ε.Λ.Τ.Ε. όρισε την ανάθεση του ποιοτικού ελέγχου των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών και των ελεγκτικών εταιριών που διενεργούν ελέγχους σε οντότητες μη δημοσίου συμφέροντος στην Επιτροπή Ποιοτικού Ελέγχου (Ε.Π.Ε.) (Άρθρο 33 του ν. 4449/2017, Κανονιστική Πράξη 155/4/19.10.2018, ΦΕΚ Β’ 5241/23.11.2018). Η Ε.Π.Ε. είναι πενταμελές, ανεξάρτητο όργανο, τριετούς θητείας. Ο Πρόεδρος και τα μέλη της Ε.Π.Ε. είναι «μη επαγγελματίες», εγνωσμένου κύρους και ευρύτερης αποδοχής με αποδεδειγμένη πείρα και επιστημονική κατάρτιση στα θέματα του υποχρεωτικού ελέγχου. Ο Πρόεδρος της Ε.Π.Ε. ορίζεται από το Εποπτικό Συμβούλιο του Σ.Ο.Ε.Λ., δύο (2) από τα μέλη της, με τους αναπληρωτές τους, ορίζονται από το Δ.Σ. της Ε.Λ.Τ.Ε. και τα άλλα δύο (2) μέλη, με τους αναπληρωτές τους, εκλέγονται από τη Γενική Συνέλευση του Σ.Ο.Ε.Λ.
Οι ποιοτικοί έλεγχοι που ανατίθενται στην Ε.Π.Ε. διενεργούνται από φυσικά πρόσωπα τα οποία ενεργούν ως ειδικοί εντεταλμένοι ελεγκτές, με ανάλογες αρμοδιότητες και υποχρεώσεις που προβλέπονται για τους ελεγκτές της Ε.Λ.Τ.Ε. Οι ελεγκτές της Ε.Π.Ε. έχουν κατάλληλη επαγγελματική κατάρτιση και εμπειρία και έχουν λάβει εξειδικευμένη εκπαίδευση σε θέματα διενέργειας ποιοτικών ελέγχων. Για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας, της αντικειμενικότητας και της αξιοπιστίας των ποιοτικών ελέγχων, η Ε.Π.Ε. και οι ειδικοί εντεταλμένοι ελεγκτές της υποχρεούνται κατά την άσκηση των καθηκόντων τους στην τήρηση του επαγγελματικού απορρήτου.

Αρμόδιο για την κατάρτιση του χρονοδιαγράμματος διενέργειας ποιοτικών ελέγχων, τις ελεγκτικές εταιρείες που θα υπαχθούν σε αυτό καθώς και τους φακέλους ελεγκτικής τεκμηρίωσης που ανατίθενται στην Ε.Π.Ε., είναι το Σ.Π.Ε. της Ε.Λ.Τ.Ε (https://elte.org.gr/spe/).
Οι ειδικοί εντεταλμένοι ελεγκτές της Ε.Π.Ε. για την επισκόπηση χρησιμοποιούν ερωτηματολόγιο ποιοτικού ελέγχου, το οποίο είναι εγκεκριμένο από την Ε.Π.Ε. και το Σ.Π.Ε. Οι ποιοτικοί έλεγχοι είναι κατάλληλοι και αναλογικοί σε σχέση με την κλίμακα και την πολυπλοκότητα της δραστηριότητας του Ορκωτού Ελεγκτή Λογιστή ή της ελεγκτικής εταιρείας.
Μετά το πέρας του εκάστοτε ποιοτικού ελέγχου από τους ειδικούς εντεταλμένους ελεγκτές της Ε.Π.Ε., υποβάλλεται έκθεση ευρημάτων που ενδεχομένως έχουν προκύψει, τηρουμένης της εμπιστευτικότητας, στο Σ.Π.Ε. Το Σ.Π.Ε. κοινοποιεί την οριστική έκθεση ποιοτικού ελέγχου στους ελεγχόμενους φορείς (άρθρο 7 Κανονιστικής Πράξης). Σε περίπτωση που το Σ.Π.Ε. θεωρεί ότι ο ελεγχόμενος φορέας έχει προβεί ή ενδέχεται να έχει προβεί σε παραβατική πράξη ή συμπεριφορά ή σε παράλειψη συμμόρφωσης με την κείμενη νομοθεσία, παραπέμπει την υπόθεση στο Διοικητικό Συμβούλιο της Ε.Λ.Τ.Ε, σύμφωνα με τα άρθρα 34 και 35 του Ν. 4449/2017.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι οι αυστηρότατες υπαγορεύσεις του κανονιστικού πλαισίου για τους ελεγχόμενους από την Ε.Π.Ε. φορείς. Οι φορείς έχουν την υποχρέωση πλήρους και απρόσκοπτης συνεργασίας με τους ειδικούς εντεταλμένους ελεγκτές της Ε.Π.Ε. στο πλαίσιο της διενέργειας ποιοτικού ελέγχου. Η συνεργασία αυτή περιλαμβάνει συμμόρφωση των εποπτευόμενων με κάθε αίτημα της Ε.Π.Ε. και των ειδικών εντεταλμένων ελεγκτών της, στο πλαίσιο άσκησης των αρμοδιοτήτων τους, σχετικά με:

1. την προετοιμασία και διαθεσιμότητα όλων των απαραίτητων εγγράφων, στοιχείων και πληροφοριών, καθώς και του αρμόδιου προσωπικού του ελεγχόμενου φορέα προς την Ε.Π.Ε. και τους ειδικούς εντεταλμένους ελεγκτές της, για την απρόσκοπτη διεκπεραίωση του ποιοτικού ελέγχου της Ε.Π.Ε.,
2. την παροχή πρόσβασης και τη διαβίβαση κάθε έγγραφου, στοιχείου και πληροφορίας που σχετίζονται, ή μπορεί να σχετίζονται με τον υπό εκτέλεση ποιοτικό έλεγχο της Ε.Π.Ε., και βρίσκεται στην κατοχή του ελεγχόμενου φορέα
3. την παροχή πληροφοριών και διευκρινίσεων μέσω συνεντεύξεων, γραπτών αναφορών ή κάθε άλλου πρόσφορου, κατά την κρίση της Ε.Π.Ε., μέσου.

Οι ελεγχόμενοι φορείς δεν μπορούν να επικαλεστούν λόγους επαγγελματικού, ή άλλης φύσεως, απορρήτου για τη μη συμμόρφωσή τους με τις προβλεπόμενες υποχρεώσεις τους, καθότι η Ε.Π.Ε. και οι ειδικοί εντεταλμένοι ελεγκτές της λειτουργούν κατ’ εντολή και για λογαριασμό της Ε.Λ.Τ.Ε., όπως προβλέπεται στο άρθρο 33 του ν. 4449/2017.